ВЫПРАБАВАННЕ НА ЧАЛАВЕЧНАСЦЬ

ХРЫСЦІЯНСКАЯ ФІЛАСОФІЯ ЖЫЦЦЯ Ў ПРОЗЕ Я. КОЛАСА

Хрысціянская плынь філасофіі жыцця самабытна выявілася ў паэзіі і прозе Якуба Коласа – дарэвалюцыйнай і на этапе савецкай беларусізацыі 1920-х гадоў. Пачатковае хрысціянскае выхаванне Кастусь Міцкевіч набываў у сям’і, ад родных і блізкіх людзей свайго дзяцінства, паводле пазнейшых успамінаў для рускага біёграфа Л. Клейнбарта – самай светлай паласы жыцця. Будучы паэт закончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю (1902), дзе выкладаліся асноўныя багаслоўскія дысцыпліны, у тым ліку біблеістыка (гісторыя Святога Пісання). Якуб Колас заўсёды заставаўся свецкім пісьменнікам. Але да татальнай “саветызацыі” нашай літаратуры своеасабліва выявіў хрысціянскую філасофію быцця, біблейскія, асабліва новазапаветныя вобразы і матывы. Яны добра праглядаюцца ў першым паэтычным зборніку “Песні-жальбы”, а найбольш глыбока і самабытна – у паэтычным эпасе (паэмы “Сымон-музыка” і “Новая зямля”).

У Коласа заўсёды ў любым яго творы прысутнічае, акрамя канкрэтнай задумы, яшчэ і глыбокая думка пра багацце і ўсёабдымнасць жыцця як існавання. Ён стварае свой паэтычны свет, як тварыў свой сам Бог, з натхненнем, захапляючыся, радуючыся: “І сказаў Бог: гэта добра!”. Чалавечае жыццё – вялікі дар лёсу, яно ўжо само па сабе мае сэнс. Радасцю існавання перапоўнена душа беларуса, галоўнага героя коласаўскіх твораў, а таму ён удзячны лёсу, нягледзячы на невыносныя ўмовы працы і штодзённых клопатаў. У любові да роднага краю чэрпае гэты чалавек сваю духоўную моц, веру, аптымізм.

Для чытачоў бібліятэкі аддзел краязнаўчай літаратуры і бібліяграфіі падрыхтаваў выставу пад назвай “Выпрабаванне на чалавечнасць : хрысціянская філасофія жыцця ў прозе Я. Коласа”, якая пройдзе з 2 студзеня па 2 лютага, і бібліяграфічны спіс літаратуры, якая прадстаўлена на ёй. Для прыхільнікаў сайта прапаноўваецца кароткі агляд некаторых выданняў і поўнатэкставыя варыянты артыкулаў з перыёдыкі, якія ўключаны ў экспазіцыю.

1. Агиевич, В. В каждой строке – читай – жизнь / Владимир Агиевич // Неман. — 2007. — № 12. — С. 140—143.

2. Андраюк, С. Чалавек у свеце // Пісьменнікі. Кнігі : літаратурна-крытычныя артыкулы : для ст. школ. узросту / Серафім Андраюк. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1997. — С. 5—23.

3. Багарадава, Т. Р. Эвалюцыя быцця і псіхалагічнага стану героя. Мастацка-моўныя сродкі яе паказу ў аповесцях Я. Коласа 1920-1930-х гадоў / Т. Р. Багарадава // Белорусская литература и мировой литературный процесс : международный научный сборник / редкол.: А. А. Гугнин (отв. ред.) [и др.]. — Вып. 1. — Новополоцк : УО “ПГУ”, 2005. — С. 123—130.

4. Васючэнка, П. “Таемны вы, зямлі скрыжалі!..” : мастацкія таямніцы Якуба Коласа // Ад тэксту да хранатопа : артыкулы, эсэ, пятрогліфы / Пятро Васючэнка. — Мінск : Галіяфы, 2009. — С. 19—28.

5. Вярбіцкая, В. І. Аперцэпцыя сацыялізацыі асобы Якубам Коласам : культуралагічны аспект / В. І. Вярбіцкая // Весці БДПУ. Серыя 2, Гісторыя, філасофія, паліталогія, сацыялогія, эканоміка. — 2011. — № 2. — С. 87—92.

6. Грынчык, М. М. Гуманізм творчасці Якуба Коласа / М. М. Грынчык // Каласавіны : матэрыялы навуковай канферэнцыі з нагоды 90-годдзя творчай дзейнасці Якуба Коласа, 1996 г. / М. І. Мушынскі [і інш.]; Дзярж. літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа. — Мінск : Паліграф. камбінат МВПА імя Я. Коласа, 1997. — С. 122—125.

7. Далідовіч, Г. Шлях да вяршыні : творчыя набыткі Я. Коласа ў час зняволення ў турме ў 1910 годзе / Генрых Далідовіч // Літаратура і мастацтва. — 2007. — 13 ліпеня (№ 28). — С. 14.

8. Дубашынскі, Р. Ю. Класічная біблейская прыпавесць і "Казкі жыцця" Якуба коласа / Р. Ю. Дубашынскі // Беларуская мова і літаратура. —  2007. — № 11. — С. 27—31.

9. Жураўлёў, В. “Заўтрашні дзень” як альтэрнатыўная праблема ў творах Якуба Коласа / Васіль Жураўлёў // Полымя. — 2007. — № 11. — С. 110—117.

10. Жураўлёў, В. Гуманістычная ідэя як матыў учынку чалавека на вайне / Васіль Жураўлёў // Роднае слова. — 2006. — № 5. — С. 8—11.

11. Жураўлёў, В. П. Класіка і літаратурная сучаснасць : духоўны патэнцыял чалавека / В. П. Жураўлёў; навук. рэд. У. В. Гніламёдаў. — Мінск : Беларуская навука, 2011. — 244 с.

12. Козіч, В. І. Традыцыі псіхалагізму Якуба Коласа ў сучаснай беларускай прозе / В. І. Козіч // Янка Купала і Якуб Колас у сістэме дзяржаўна-культурных і духоўна-эстэтычных прыярытэтаў XXI стагоддзя : матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі, Мінск, 26-27 верасня2007 г. / рэдкал.: В. А. Максімовіч (навук. рэд.) [і інш.]; Ін-т літаратуры імя Я. Купалы НАН Беларусі. — Мінск : Права і эканоміка, 2007. — С. 189—193.

13. Конан, У. М. Хрысціянская філасофія жыцця ў творчасці Якуба Коласа / У. М. Конан // Янка Купала і Якуб Колас у сістэме дзяржаўна-культурных і духоўна-эстэтычных прыярытэтаў XXI стагоддзя : матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі, Мінск, 26-27 верасня2007 г. / рэдкал.: В. А. Максімовіч (навук. рэд.) [і інш.]; Ін-т літаратуры імя Я. Купалы НАН Беларусі. — Мінск : Права і эканоміка, 2007. — С. 194—202.

14. Максімовіч, В. А. Жыватворная сіла класікі // Шляхам спазнання існасці : літаратурны працэс другой паловы XIX – пачатку XX ст. у постацях / В. А. Максімовіч; навук. рэд. У. М. Конан. — Мінск : Беларуская навука, 2011. — С. 57—75.

15. Навуменка, І. Я. Якуб Колас : духоўны воблік героя / І. Я. Навуменка; афармл. Э. Э. Жакевіча. — 2-е выд., дап. і перапрац. — Мінск : Выд-ва БДУ, 1981. — 240 с.

16. Навуменка, І. Якуб Колас : нарыс жыцця і творчасці : для сярэд. і ст. школ. узросту / Іван Навуменка. — Мінск : Народная асвета, 1982. — 208 с. — (Народныя пісьменнікі БССР).

17. Праневіч, Г. М. Біблія як інтэртэкстуальнае поле ў творах беларуска-польскіх рамантыкаў XIX - пачатку XX стагоддзяў / Г. М. Праневіч // Веснік Брэсцкага універсітэта. Серыя 3. Філалогія. Педагогіка. Псіхалогія. — 2010. — № 2. — С. 62—69.

18. Смолік, А. І. Этнічная аперцэпцыя велікоднага свята ў творах Якуба Коласа / А. Смолік, В. Вярбіцкая // Роднае слова. — 2011. — № 4. — С. 99—101.

19. Тычына, М. А. Якуб Колас / М. А. Тычына // Гісторыя беларускай літаратуры XX стагоддзя : у 4 т. / рэдкал.: У. В. Гніламёдаў [і інш.]; Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т літаратуры імя Я. Купалы. — Т. 1. 1901—1920. — Мінск : Беларуская навука, 1999. — С. 176—236.

20. Чыгрын, І. П. Рэальнае і магчымае : проза Якуба Коласа / І. П. Чыгрын; рэд. І. Я. Навуменка. — Мінск : Навука і тэхніка, 1991. — 222 с.

21. Шаладонаў, І. Выпрабаванне на чалавечнасць / Ігар Шаладонаў // Полымя. — 2007. — № 11. — С. 118—126.

	Васючэнка, П. “Таемны вы, зямлі скрыжалі!..” : мастацкія таямніцы Якуба Коласа // Ад тэксту да хранатопа : артыкулы, эсэ, пятрогліфы / Пятро Васючэнка. — Мінск : Галіяфы, 2009. — С. 19—28.  Пісьменнік і навукоўца Пятро Васючэнка сузірае класіку беларускай літаратуры (творы Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, М. Гарэцкага, А. Гаруна, У. Караткевіча) з пазіцыі сучаснасці. Аўтар кнігі перакананы ў жыццятворчай місіі літаратуры, знаходзіць у старых і новых тэкстах тое, што робіць іх актуальнымі, займальнымі і павучальнымі для чытача XXI стагоддзя. Для філолагаў, выкладчыкаў і студэнтаў, настаўнікаў і вучняў, пісьменнікаў і чытачоў, для ўсіх, каго вабіць магія мастацкага слова.
	Грынчык, М. М. Гуманізм творчасці Якуба Коласа / М. М. Грынчык // Каласавіны : матэрыялы навуковай канферэнцыі з нагоды 90-годдзя творчай дзейнасці Якуба Коласа,1996 г. / М. І. Мушынскі [і інш.]; Дзярж. літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа. — Мінск : Паліграф. камбінат МВПА імя Я. Коласа, 1997. — С. 122—125. Матэрыялы канферэнцыі знаёмяць чытачоў з асаблівасцямі творчага почырку народнага паэта Беларусі Якуба Коласа. "Пейзажная лірыка Я. Коласа 20-40-х гадоў", "Гуманізм творчасці Якуба Коласа", "Лінгвістычныя погляды Якуба Коласа", "Духоўны воблік дзіцяці ў лірыцы Якуба Коласа" – вось далёка няпоўны пералік тэм, асветленых у зборніку. Выданне будзе карысным для філолагаў, навукоўцаў, студэнтаў.
	Жураўлёў, В. П. Класіка і літаратурная сучаснасць : духоўны патэнцыял чалавека / В. П. Жураўлёў; навук. рэд. У. В. Гніламёдаў. — Мінск : Беларуская навука, 2011. — 244 с. Абапіраючыся на фундаментальныя асновы літаратурнай класікі (Я. Колас, Я. Купала, М. Гарэцкі, М. Багдановіч, І. Мележ, А. Пушкін і інш.), выяўляюцца глыбінныя прычыны фарміравання і складвання яркіх чалавечых характараў і сацыяльных тыпаў эпохі на каардынатах быта і быцця, у граніцах "малога" і "вялікага" гістарычнага часу. Раскрываюцца галоўныя матывы і стымулы таго, як і якімі мастацкімі спосабамі дасягала нацыянальная літаратура эстэтычных поспехаў на шляху чалавеказнаўства і якімі маральна-этычнымі і эстэтычнымі крытэрыямі вымярала і выпрабоўвала чалавека на чалавечнасць. Вылучаецца і грунтоўна асэнсоўваецца праблема пісьменніцкага пошуку дэтэрмінацый, што садзейнічалі ці перашкаджалі фарміраванню чалавека-асобы, чалавека-грамадзяніна. Акцэнтуецца ўвага на вылучэнні наспелых задач мастацкасці і вузлавых законаў навізны і наватарства ў літаратуры. Кніга разлічана на літаратуразнаўцаў, выкладчыкаў і студэнтаў ВНУ, настаўнікаў.
	Максімовіч, В. А. Жыватворная сіла класікі // Шляхам спазнання існасці : літаратурны працэс другой паловы XIX – пачатку XX ст. у постацях / В. А. Максімовіч; навук. рэд. У. М. Конан. — Мінск : Беларуская навука, 2011. — С. 57—75. У манаграфіі на прыкладзе творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча, Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, М. Гарэцкага і інш. пісьменнікаў даследуюцца гістарычныя ўмовы і асаблівасці станаўлення нацыянальнай эстэтычнай традыцыі. Мастацкія пошукі літаратуры другой паловы XX стагоддзя раскрываюцца праз даследаванне філасофска-канцэптуальных аспектаў творчасці П. Глебкі, П. Броўкі, Р. Барадуліна, У. Караткевіча. Аналізуюцца некаторыя сучасныя крытыка-літаратуразнаўчыя падыходы ў асвятленні літаратурнага працэсу.
	Чыгрын, І. П. Рэальнае і магчымае : проза Якуба Коласа / І. П. Чыгрын; рэд. І. Я. Навуменка. — Мінск : Навука і тэхніка, 1991. — 222 с. Манаграфія прысвечана праблеме мастацкай эвалюцыі творчасці класіка беларускай літаратуры Я. Коласа. Даследуюцца шляхі эпічнага станаўлення пісьменніка ў жанры рэалістычнага апавядання, філасофска-алегарычнай прозы, у жанры рамана. Разлічана на выкладчыкаў, студэнтаў, настаўнікаў, усіх, хто неабыякавы да гісторыі беларускай літаратуры.

• < Назад
• Наперад >